LJN: BN5807, Rechtbank Leeuwarden , 100661 / HA ZA 09-1044

Datum uitspraak: 01-09-2010
Inhoudsindicatie: Vraag of er sprake is van een koopovereenkomst tussen de gemeente Urk als exploitant van de IJsselmeervisafslag en een koper van aldaar geveilde vis, óf van een koopovereenkomst tussen deze koper en de betrokken vissers.

Uitspraak RECHTBANK LEEUWARDEN Sector civiel recht zaaknummer / rolnummer: 100661 / HA ZA 09-1044 Vonnis van 1 september 2010 in de zaak van de publiekrechtelijke rechtspersoon GEMEENTE URK, zetelende te Urk, eiseres, advocaat: mr. C. Borstlap te Zwolle, tegen de besloten vennootschap HMO VISVERWERKERS B.V., h.o.d.n. THE FISH COMPANY, gevestigd te Harlingen, gedaagde, advocaat: mr. D.M.F. de Groot-de Vries te Leeuwarden. Partijen zullen hierna "de gemeente Urk" en "The Fish Company" genoemd worden. 1. De procedure 1.1. Het verdere verloop van de procedure blijkt uit: - het vonnis in het vrijwaringsincident van 17 maart 2010 - de conclusie van antwoord - het proces-verbaal van comparitie van 7 juli 2010 1.2. Ten slotte is vonnis bepaald. 2. De feiten In dit geding wordt van de volgende vaststaande feiten uitgegaan. 2.1. De gemeente Urk exploiteert een afslag (hierna: de IJsselmeervisafslag) waar zoetwatervis, zoals spiering, wordt geveild die in het IJsselmeer wordt gevangen. 2.2. De veiling wordt georganiseerd door en vindt plaats onder de verantwoordelijkheid van de Coöperatieve Producentenorganisatie Nederlandse Vissersbond IJsselmeer U.A. (hierna: PO). De meeste IJsselmeervissers zijn hierbij aangesloten. De PO heeft op grond van de Regeling visserij-inspanning IJsselmeer een wettelijk vastgelegde, door de Minister van Landbouw en Visserij gedelegeerde taak, bij (onder meer) het natuurbeschermingsbeleid, het vergunningenbeleid en het beheer van visstanden. 2.3. De PO heeft de bevoegdheid sancties op te leggen aan haar leden. 2.4 De gang van zaken bij de spieringvisserij is dat de vis wordt geveild, voordat zij is gevangen, meestal in "blokken" (porties) van 100 ton. 2.5. De handelaren die blokken spiering hebben gekocht, hebben vóór de veiling aan de IJsselmeervisafslag een machtiging tot incasso afgegeven, op grond waarvan de gemeente Urk het verschuldigde bedrag van de bankrekening van de betreffende koper kan incasseren. Ook The Fish Company heeft een dergelijke machtiging afgegeven. 2.6. Op 7 maart 2009 heeft de veiling plaatsgevonden. Van de in totaal 1000 ton verkochte spiering heeft The Fish Company de eerste 500 ton spiering gekocht tegen de hoogste prijs. Lenger kocht de 200 ton die daarop volgde, Urk Export/Daysea Day de volgende 100 ton en ten slotte kocht Klaas Puul de laatste 200 ton. 2.7. Op 12 maart 2009 heeft de PO een brief gezonden aan haar leden. In deze brief is onder meer vermeld: "(…) tijdens de ledenraadsvergadering van de CPO Nederlandse Vissersbond(PO) op 4 maart 2009 zijn afspraken gemaakt over de spieringvisserij. Leden die deelnemen aan de spieringvisserij zijn verplicht zich te houden aan deze afspraken. De Ledenraad heeft in het belang van de leden besloten dat de spiering centraal wordt verkocht via de IJsselmeerafslag Urk en dit voor een minimale prijs van € 0,50. Afgelopen zaterdag 7 maart heeft de verkoop via de klok plaatsgevonden en is in totaal 1.000 ton spiering verkocht. De verkoop heeft plaatsgevonden in 15 blokken van 100 ton spiering(…). De volgorde van verkoop is ook de volgorde van aanlanding. Dat wil zeggen dat de Fish Company als eerste door de vissers beleverd moet worden. Het is leden niet toegestaan om aan andere handelaren het genoemde te leveren, waarbij het evenmin is toegestaan tegen een lagere prijs te leveren. Aanvoerders voor Klaas Puul kunnen bij wijze van uitzondering in Volendam en Enkhuizen aanlanden. Ook is het mogelijk om op Trintelhaven aan te landen. De rest wordt via de IJsselmeervisafslag Urk aangeland en gedistribueerd. (…) Een lid riskeert bij overtreding van de regels een forse boete van de PO. Bovendien riskeert een lid schadeclaims van gedupeerde handelaren, vissers of anderen die verhaal willen halen doordat er extra hoeveelheid spiering op de markt komt(…)" De proefvisserij heeft afgelopen dagen plaatsgevonden met toestemming van het ministerie van LNV. Vandaag is vóór 12.00 uur gemeld door de proefvissers dat voldoende spiering is gevangen. Daarom heeft de PO besloten om de visserij vanaf zaterdag 14 maart 2009 vanaf 14.00 uur open te stellen. (…) De IJsselmeervisafslag Urk verzorgt de registratie, logistiek en uitbetaling van de aangelande spiering van PO leden. Hierop worden zoals gebruikelijk afslagkosten en heffing voor de PO in mindering gebracht. Voor leden die rechtstreeks bij Klaas Puul leveren zal de IJsselmeervisafslag Urk alleen de registratie en uitbetaling verzorgen. (…) 2.8. De vangst is gestart op 14 maart 2009 vanaf 14.00 uur. In strijd met de geldende regels is gebleken dat Klaas Puul, ook een van de kopers tijdens de veiling, door verschillende vissers is beleverd op het moment dat The Fish Company nog niet de eerste 500 ton spiering had ontvangen. Op 19 maart 2009 heeft PO hierover een brief gezonden aan haar leden. In deze brief is onder andere het volgende vermeld: "(…) Vanuit de kopers zijn er klachten gekomen over aanvoerders die zich niet wensen te houden aan de leveringsvoorwaarden zoals die tussen PO-IJsselmeer en kopers overeengekomen zijn. Voorwaarden voor deelname aan spieringvisserij In onze brief van 12 maart 2009 hebben wij u op de hoogte gebracht van de voorwaarden die gelden voor deelname aan de spieringvisserij. Deze afspraken zijn ongewijzigd. Hieronder volgen nogmaals deze voorwaarden met een toelichting: * Volgorde van koop=volgorde van aanlanding: Fishcompany heeft als eerste 500 ton spiering gekocht en moet door ALLE deelnemende leden spieringvissers als eerste beleverd worden. (…). Het is dus NIET toegestaan om van deze volgorde van levering af te wijken tenzij ALLE kopers hiermee akkoord gaan. In geval van afwijkende afspraken dienen de PO-IJsselmeer (PO) en de IJsselmeervisafslag hiervan vooraf schriftelijk op de hoogte te worden gebracht. Afgelopen weekend heeft de PO van Klaas Puul het bericht ontvangen dat bepaalde aanvoerders op Volendam, Enkhuizen, Hoorn en Wieringen in de veronderstelling waren dat ze zich niet aan deze volgorde hoefde te houden, maar direct aan Klaas Puul mochten leveren. De PO heeft aan Klaas Puul en aan deze aanvoerders de regels nogmaals verduidelijkt, namelijk dat er eerst aan de Fishcompany geleverd moeten worden via de afslag (…) Wij vertrouwen erop dat ieder lid zich aan de voorwaarden houdt. Het niet naleven van deze voorwaarden brengt grote juridische en financiële risico's mee voor een lid.(...)" 2.9. The Fish Company heeft van de gemeente Urk diverse facturen ontvangen. Als afzender staat de gemeente Urk op deze facturen vermeld. Via de afgegeven incassomachtiging heeft de gemeente Urk de verschuldigde bedragen van The Fish Company geïncasseerd. 2.10. The Fish Company heeft uiteindelijk van het totaal van de facturen van € 286.066,63 een bedrag van € 30.000,- onbetaald gelaten, doordat zij dat deel van het geïncasseerde bedrag heeft laten storneren. 3. Het geschil 3.1. De gemeente Urk vordert dat de rechtbank, bij vonnis uitvoerbaar bij voorraad: I. The Fish Company veroordeelt tot betaling van een bedrag van € 30.000,-, te vermeerderen met de wettelijke handelsrente ex artikel 6:119a BW daarover vanaf 1 april 2009 tot aan de dag van voldoening; II. The Fish Company veroordeelt tot betaling van de buitengerechtelijke incassokosten ad € 1.000,-, althans een door de rechtbank te bepalen bedrag; III. The Fish Company veroordeelt in de kosten van het geding. 3.2. The Fish Company concludeert tot afwijzing van de vorderingen van de gemeente Urk, met veroordeling van de gemeente Urk in de kosten van het geding.

4. De beoordeling 4.1. De gemeente Urk legt aan haar vordering het volgende ten grondslag. Er is bij de (ver)koop van de spiering sprake van een situatie van vertegenwoordiging, waarbij de gemeente Urk géén contractspartij van The Fish Company is. Daarentegen bestaat er wel een koopovereenkomst tussen The Fish Company en de betrokken vissers. De kopers kopen geen vis van, maar via de IJsselmeervisafslag. Omdat de vissers de op de veiling geveilde tonnen spiering hadden aangeleverd, was de IJsselmeervisafslag gehouden om tot uitbetaling aan de vissers over te gaan. De gemeente Urk had het niet in haar macht om de vissers tegen te houden die in strijd met de door de PO gestelde regels de spiering aan Klaas Puul aanleverden, in plaats van eerst aan The Fish Company als hoogste bieder. De gemeente Urk heeft geen formele bevoegdheden jegens de betreffende vissers om de geldende regels te handhaven. Slechts PO kan sancties jegens deze vissers treffen. Bovendien was "het kwaad al geschied" op het moment dat de gemeente Urk achter het schenden van voormelde regels kwam. Waar de gemeente Urk geheel aan haar betalingsverplichtingen jegens de betrokken vissers heeft voldaan, en zij slechts als vertegenwoordiger tussen de koper(s) en de verkoper(s) stond, heeft zij schade geleden doordat The Fish Company een reeds geïncasseerd (en daarna uitbetaald) bedrag van € 30.000,- laten storneren. Dit bedrag dient door The Fish Company alsnog aan de gemeente Urk te worden betaald, vermeerderd met wettelijke handelsrente en buitengerechtelijke incassokosten. 4.2. The Fish Company stelt dat er op de veiling een koopovereenkomst tussen haar en de gemeente Urk tot stand is gekomen inzake de eerste 500 ton spiering. Daartoe voert The Fish Company aan dat zij op de door de gemeente Urk georganiseerde veiling de spiering heeft gekocht. The Fish Company weet niet welke vissers de spiering hebben aangeland. De aangelande vis wordt bovendien door de IJsselmeervisafslag Urk gewogen en geregistreerd en moet daar vervolgens door de koper(s) worden afgehaald. Ook heeft de gemeente Urk facturen aan The Fish Company gestuurd en de verschuldigde bedragen geïncasseerd. 4.2.1. Volgens The Fish Company is de gemeente Urk toerekenbaar tekortgeschoten in de nakoming van haar verplichtingen uit hoofde van voornoemde koopovereenkomst, nu The Fish Company niet de eerste 500 ton spiering geleverd heeft gekregen van de IJsselmeervisafslag en er spiering tegen een lagere prijs is verkocht aan concurrenten van The Fish Company. Van de gemeente had mogen worden verlangd dat zij, in verband met de gebleken misstanden bij de belevering van de spiering, de uitbetalingen aan de vissers - in ieder geval gedeeltelijk - had stopgezet. Doordat The Fish Company niet de eerste - kwalitatief beste - spiering geleverd heeft gekregen, heeft zij schade geleden, welke als volgt kan worden samengevat. Doordat The Fish Company niet de eerste 500 ton spiering geleverd kreeg, zat er meer "bijvis" in, welke van de spiering gescheiden dient te worden, hetgeen tot extra kosten heeft geleid. Ook de netto te verkopen hoeveelheid spiering werd kleiner. Voorts heeft er, doordat er aan derden is geleverd tegen een lagere prijs dan overeengekomen, prijsbederf in de markt plaatsgevonden, waardoor The Fish Company niet alle spiering heeft kunnen verkopen. In verband met de geleden schade heeft The Fish Company een gedeelte van de reeds geïncasseerde koopprijs laten storneren. 4.3. De rechtbank oordeelt als volgt. In dit geding dient allereerst de vraag te worden beantwoord of er, zoals de gemeente Urk bepleit, sprake is van een koopovereenkomst tussen The Fish Company en de betrokken (spiering)vissers waarbij de gemeente Urk slechts als onmiddellijk vertegenwoordiger is opgetreden, óf, zoals The Fish Company betoogt, er sprake is van een koopovereenkomst tussen haar als koper en de gemeente Urk als verkoper. 4.4. Voor de beantwoording van deze vraag is bepalend hetgeen de betrokkenen jegens elkaar hebben verklaard en over en weer uit elkaars verklaringen en gedragingen hebben afgeleid en mochten afleiden. Het antwoord op deze vraag is van feitelijke aard (vgl. HR 11 maart 1977, NJ 1977, 521 en HR 17 mei 1991, NJ 1991, 465). Tot de omstandigheden die in dit verband in aanmerking moeten worden genomen behoort de voor de wederpartij kenbare hoedanigheid en de context waarin partijen optraden (zie HR 26 juni 2009, LJN: BH9284). 4.5. Naar het oordeel van de rechtbank is er in het onderhavige geval géén sprake van een koopovereenkomst tussen de gemeente Urk en The Fish Company terzake de door The Fish Company gekochte 500 ton spiering. Daartoe zijn de volgende omstandigheden, mede in onderling verband en samenhang beschouwd, van belang. In de eerste plaats is de gemeente Urk weliswaar exploitant van de IJsselmeervisafslag, maar de visveilingen op de IJsselmeervisafslag worden georganiseerd door en onder verantwoordelijkheid van de PO. In de tweede plaats gelden voor de veiling van vis de door de PO gestelde regels, zoals "volgorde van verkoop is volgorde van aanlanding". In de derde plaats blijkt uit de brief van de PO aan haar leden van 12 maart 2009 dat de ledenraad van de PO namens haar leden op 4 maart 2009 heeft besloten om de door hen te vangen spiering ("de koopwaar") op 7 maart 2009 (op voorhand) centraal aan te bieden en te laten veilen via de IJsselmeervisafslag. Het zijn daarmee de vissers die het aanbod tot verkoop van de vis hebben gedaan. Vervolgens hebben The Fish Company en de andere kopers op deze visveiling door het uitbrengen van een bod op de aangeboden spiering het aanbod van de vissers aanvaard. Aldus zijn er koopovereenkomsten tot stand gekomen tussen de betrokken vissers als verkopers en The Fish Company en de andere gegadigden als kopers. De taak van de IJsselmeervisafslag (lees: de gemeente Urk) is in het onderhavige geval geen andere dan het verzorgen van de registratie, logistiek en uitbetaling van de op de veiling aangelande spiering van de PO leden. De positie van de IJsselmeervisafslag dient in het licht van het vorenstaande naar het oordeel van de rechtbank te worden aangemerkt als die van een onmiddellijke vertegenwoordiger van beide partijen. 4.6. De gemeente Urk is, gezien het vorenstaande, niet de contractspartij van The Fish Company. Er kan daarom naar het oordeel van de rechtbank geen sprake kan zijn van het door The Fish Company gestelde toerekenbare tekortschieten van de gemeente Urk doordat The Fish Company niet de - aan haar toekomende - eerste 500 ton spiering geleverd heeft gekregen. Voorts kon, anders dan The Fish Company stelt, van de gemeente Urk niet worden verlangd dat zij de uitbetaling aan de vissers opschortte, nu gesteld noch gebleken is dat het voor de gemeente Urk kenbaar was welke vissers het betrof, die zich aan de geldende regels (hadden) onttrokken. Daar komt nog bij dat vast staat dat de gemeente Urk - anders dan de PO - geen sancties aan de in overtreding zijnde vissers kan opleggen. 4.7. Dát The Fish Company schade heeft geleden doordat zij niet de eerste 500 ton spiering aangeleverd heeft gekregen, acht de rechtbank alleszins aannemelijk en wordt ook door de gemeente Urk niet betwist. The Fish Company dient zich voor het mogelijke verhaal van deze schade echter niet tot de gemeente Urk te wenden, maar tot anderen die mogelijk onrechtmatig jegens haar hebben gehandeld althans toerekenbaar tekortgeschoten zijn. 4.8. The Fish Company is in het licht van het vorenoverwogene - in de onderlinge verhouding met de gemeente Urk - ten onrechte overgegaan tot stornering van een (reeds geïncasseerd) bedrag van € 30.000,-. Zij dient dit bedrag alsnog aan de gemeente Urk te betalen. 4.9. De gemeente Urk heeft tevens de wettelijke handelsrente ex artikel 6:119a BW over voormeld bedrag gevorderd. Deze rentevordering dient evenwel te worden afgewezen, nu voor de verschuldigdheid van handelsrente vereist is dat sprake is van een handelsovereenkomst tussen schuldeiser en schuldenaar, en daarvan is in de verhouding tussen de gemeente Urk en The Fish Company nu juist géén sprake. 4.10. De gevorderde buitengerechtelijke incassokosten worden eveneens afgewezen. De gemeente Urk heeft immers nagelaten een omschrijving te geven van de voor haar rekening verrichte buitengerechtelijke werkzaamheden. De kosten waarvan zij vergoeding vordert, moeten dan ook worden aangemerkt als betrekking hebbend op verrichtingen waarvoor de proceskostenveroordeling wordt geacht een vergoeding in te sluiten. 4.11. The Fish Company zal als de grotendeels in het ongelijk te stellen partij in de kosten van het geding worden veroordeeld. Deze kosten worden aan de zijde van de gemeente Urk als volgt vastgesteld: - dagvaardingskosten € 85,98 - vast recht € 680,00 - salaris advocaat € 1.158,00 (2 punten x € 579,00, tarief III) ------------- totaal € 1.923,98

5. De beslissing De rechtbank: - veroordeelt The Fish Company tot betaling aan de gemeente Urk van een bedrag van € 30.000,-; - veroordeelt The Fish Company in de kosten van het geding, tot op heden aan de zijde van de gemeente Urk vastgesteld op € 1.923,98; - verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad; - wijst af het meer of anders gevorderde.

Dit vonnis is gewezen door mr. J.A. Werkema en in het openbaar uitgesproken op 1 september 2010.?

fn 343